Μπραμς, Γιοχάνες

(Jochannes Brahms, Αμβούργο 1833 – Βιέννη 1897). Γερμανός συνθέτης. Αποκάλυψε νωρίς μια εξαιρετική μουσική φύση και κάτω από τις οδηγίες του πατέρα του άρχισε να μελετά βιολί, πιάνο και σύνθεση. Από δέκα ετών άρχισε τις πρώτες δημόσιες εμφανίσεις του, που ωστόσο δεν τον καθιέρωσαν ως παιδί-θαύμα. Ακολουθώντας το παράδειγμα του πατέρα του, ο Μ. έπαιξε από τα δεκατρία του χρόνια στις μικρές ορχήστρες της πόλης, συμβάλλοντας στον οικογενειακό προϋπολογισμό και με μουσικές μεταγραφές για τα συγκροτήματα των cafe-concert, που ακριβώς τα χρόνια εκείνα είχαν μεγάλη δημοτικότητα. Σε τέτοια συγκροτήματα έπαιρνε μέρος για αρκετό διάστημα και ο πατέρας του Μ., Γιόχαν Γιάκομπ (1806 - 72), ο οποίος έκλεισε τη μουσική σταδιοδρομία του ως κοντραμπασίστας της συμφωνικής ορχήστρας του Αμβούργου. Οι ανάγκες της ζωής δεν απέσπασαν ποτέ τον Μ. από τις μουσικές μελέτες του, που τις προωθούσε σε βάθος και ένταση, εναλλάσσοντάς τες με τη δραστηριότητα που τον ενδιέφερε πολύ: τη σύνθεση, για χάρη της οποίας και αργότερα αρνήθηκε συχνά τις πιο δελεαστικές ή επίσημες προτάσεις. Γύρω στα είκοσί του χρόνια μετείχε με το βιολιστή Ρέμενι σε μια περιοδεία συναυλιών, που έγιναν αφορμή να προσέξουν τον νεαρό πιανίστα οι εγκυρότεροι εκπρόσωποι της ευρωπαϊκής μουσικής. Γνώρισε στη Βαϊμάρη τον Φραντς Λιστ και στο Ντίσελντορφ τον Ρόμπερτ Σούμαν, τον πρώτο μεγάλο συνθέτη που αντιλήφθηκε το ταλέντο του Μ. και δεν δίστασε να το αναγγείλει δημόσια με ένα περίφημο άρθρο, το Neue Bahnen (Νέοι δρόμοι), στο οποίο χαιρέτιζε τον μόλις εικοσαετή Μ. ως την καινούργια μεγαλοφυΐα της γερμανικής μουσικής. Η φιλία με τον Σούμαν συνέδεσε τον Μ. και την οικογένεια του συνθέτη με ισχυρούς και ανιδιοτελείς δεσμούς. Μετά τον θάνατο του Σούμαν ανέλαβε το καθήκον να βοηθήσει τη χήρα του Κλάμα Βικ, διάσημη πιανίστα. Η παρουσία του Σούμαν παρέμεινε γονιμότατη στο έργο του Μ., σε σημείο η κριτική ανακαλύψει το καλύτερο μέρος της τέχνης του στις σελίδες ακριβώς που είναι εμπνευσμένες από τον Σούμαν. Αφού απέκτησε γρήγορα αξιόλογη φήμη, ο Μ. ανέλαβε, παράλληλα με τη συνθετική εργασία, ορισμένες επαγγελματικές δεσμεύσεις και έγινε στο Ντέτμολντ διευθυντής της χορωδίας της αυλής και κατόπιν στη Βιέννη διευθυντής της τοπικής Ακαδημίας τραγουδιού. Μετά την εγκατάστασή του στη Βιέννη, ταξίδεψε πολύ, ιδιαίτερα στην Ιταλία, αναλώνοντας στα χρόνια που μεσολάβησαν από το 1872 μέχρι το 1890 όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις του, σαν να τον έσπρωχνε ένα σκοτεινό προαίσθημα θανάτου. Αρρώστησε από καρκίνο και πέθανε, ύστερα από μακριά περίοδο ασθενείας. Η πόλη της Βιέννης μετείχε ολόψυχα στην κηδεία του συνθέτη, που τον έθαψαν κοντά στον Μπετόβεν, σε μικρή απόσταση από τον τάφο του Σούμπερτ. Στα ταραχώδη χρόνια του δεύτερου μισού του 19ου αι., τα τόσο πλούσια σε μουσική, το έργο του Μ. συμπεριλήφθηκε και αυτό στην πολεμική της εποχής, που κυριαρχούνταν από την παρουσία του Βάγκνερ, στον οποίο αντέτασσαν τον Μ. ως τελευταίο εκπρόσωπο του ακαδημαϊσμού και του κλασικισμού, ενώ στη μουσική του πρέπει να διακρίνει κανείς την ολοκλήρωση (στον τομέα της ορχήστρας) της ανανεωτικής αγωνίας που είχε ο Βάγκνερ στον τομέα του λυρικού θεάτρου. Τα Άπαντα του Μ., που εκδόθηκαν μεταξύ 1926 και 1928 με φροντίδα της Εταιρείας των Φίλων της Μουσικής στη Βιέννη, συγκεντρώθηκαν σε 26 τόμους. Πνευματικός κληρονόμος του Μπετόβεν και του Σούμαν, ο Μ. είχε τελικά τη μοναδική τύχη να ανακηρυχθεί νεωτερίζων και προοδευτικός συνθέτης σε ένα δοκίμιο του Άρνολντ Σένμπεργκ γραμμένο το 1933 με την ευκαιρία της πρώτης εκατονταετίας από τη γέννηση του μεγάλου συνθέτη, με τον τίτλο Μπραμς ο προοδευτικός. Εκεί, με κριτική διαύγεια αναγνωρίζονται στον Μ. οι αρετές του πρωτότυπου συνθέτη, ελεύθερου από σχήματα, ανακαινιστή και επαναστάτη ακόμα και στον τομέα της παραδοσιακής αρμονίας. Αυτό εξάλλου μαρτυρούν τα έργα του Μ., μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται: το Γερμανικό Ρέκβιεμ, έργο 45, οι Παραλλαγές πάνω σε ένα θέμα του Χάιντν, έργο 56, τέσσερις Συμφωνίες (αντίστοιχα έργα 68, 73, 90 και 98), δυο Κοντσέρτα για πιάνο και ορχήστρα (έργα 15 και 83), το περίφημο Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα έργο 77, μεγάλος αριθμός έργων μουσικής δωματίου (σεξτέτα, κουιντέτα, κουαρτέτα, τρίο, σονάτες για πιάνο, σονάτες για βιολί και πιάνο) και ένα πλήθος άλλων συνθέσεων αντάξιων της δημοτικότητας που απολαμβάνουν οι πιο γνωστές μουσικές σελίδες του. Ο Γερμανός συνθέτης Γιοχάνες Μπραμς.